Prof. Chander Shekhar
Director, Lal Bahadur Shastri Centre for Indian Culture, Tashkent
This is a case mentioned in the collection of letters in the British Library manuscript Add Mss 16859 (India office collection). The collection has letters of Sayyed Muzaffar Hussain, Khan-e Jahan Barha, a noble during Mughal emperor Shah Jahan’s reign, who held the post of subehdar or provincial governor at Gwalior.There are also letters from Jalal Hisari, and Balkrishan Brahman. At the end of the manuscript, there is a copy of Gwalior Nama of Jalal Hisari.
In one letter, Jalal Hisari speaks of the following case. The case, involving a Hindu family, was about the seizure and forceful possession of inheritance by relatives of the claimants. The dispute was referred to the highest, that is, the royal court of justice as it could not be solved due to non-cooperation of the baqallan (literally, grocers, implying Hindu merchants or banias) of the town of Maham (now in district Rohtak, Haryana, India). Towards end of the letter, it is mentioned that some other disputes were also sent to the said court.
This manuscript has been used by historians of the Mughal Empire in their research, including Professor Irfan Habib himself. However, there has been no detailed independent work on it. The collection included interesting letters from all three personalities. Of these, Jalal Hisari’s letters are most important in view of his tolerant and open-minded worldview. For example, he recommends a number of his city friends from Hisar, most of them Hindus, for various official positions, giving full justification why they should be employed. Similarly, he sees every act and deed as pre-destined and quotes the stories from the Hindu epic Ramayana and about the cowherd-god Krishna. In addition, he frequently uses chaste Hindwi words, like amavasya (new moon), kastori-e- merq (musk of deer) etc.
Balakrishan Brahman, an associate of Jalal Hisari also speaks of his penmanship and reasons why he aspires to be a munshi (secretary, expert in Persian writing). He regales us with his regard for this profession and eulogizes his masters who trained him in the art of penmanship.
I am currently undertaking research to write an article in Persian about this manuscript.
اللہ تعالی و تقدس ذات البرکات ملازمان سیادت و اقبال متبت عدالت و اجلال منزلت متعالی و عواد(؟) منفعت محبان ملاذی مخلصان استظھاری را مشمول فیوضات نامتناھی و مورد عنایات حضرت اعلی داشتہ کامیاب مراتب بلند و مدارج ارجمند داراد و بعد اظھار مراسم آرزومندی مشھود خمیر عطوفت پذیر می گرداند کہ صحیفہ شریفہ کہ حسب الحکم مبرم قضا توام سمت اصدار یافتہ بود بوصول بھجت شمول آن مسرورھا و مبتھج گردید قلمی گشتہ کہ صورت بقال متوطن قصبہ پرگنہ مھم[1] بدرگاہ شفقت پناہ آمدہ استغاثہ نمود کہ مبلغی بابت متروکہ کولی چند مستغیث ھر بنس عموی رافع بیوجھی متصرف شدہ مزار پدر رافع بہ ادعای حسابی بدرگای معلّی رسیدہ حسب الحکم با گرزبرداری حاصل نمودہ ھر چہ بود بعلت ساختگی متصدیان آن جا احقاق حق نشد و معاملہ ملتوی ماند پس از اینکہ ھربنس مذکور فوت کرد و دیبی چند و رام چند پسرزادھایی متوفی مال و معاملہ مترکہ را بتصرف در آوردہ اند حکم چھان مطاع عالم مطیع بشرف صدور پیوست کہ بندہ درگاہ مطابق قانون شرع شتیف احقاق حق نماید کہ نظر بر سابق معاملہ معطل نماید و حق بمرکز قرار گیرد و جمیع این مراتب موجب برقراری این ذرّۂ احقر گردید عطوفت پناہ ہا اینکہ رافع رسیدن پدر خود بجناب خلافت عظیمی و آوردن گزبرداری و ملتوی ماندن معاملہ بعلت ساختگی متصدیان این جا اظھار نمودہ شاید در عمل سابق بودہ باشد و الا از آن باز کہ بندہ درگای بخدمات این چکلہ معین گشتہ اصلا صورت مذکورہ را ندیدہ و حرفی ازین قضیہ نشنیدہ وضع راستی و درستی این نیازمند در خدمت شریف نیکو روشن است کہ نظر بر مرضیٔ باریافتگان بارگاہ عدالت پناہ و اشارہ آن معالی دستگاہ در قطع معاملات و فیصل قضایا اصلا مدابنہ و مساھلہ ندارد بھر حال درین وقت کہ حکم معالی و مقدس بقدغن شرف نفاذ یافتہ و دیبی چند و رام چند مدعا الیھم را طلبداشتہ باتفاق ارباب شرع شریف استفسار نمود ظاھر کردند کہ مزار پدر رافع حصۂ حسابی خود را متصرف شدہ بقلم ھندی فارغ خطی نوشتہ دادہ چون این معاملہ کہنہ کبک است و تشخّص آن درینجا از ممر حلہ سازی جماعہ بقالان قصبہ کھم کہ اصلا تن در راستی نمی دھند و بھیچگونہ قضیہ کوتاہ نمی کنند متعذر بود لہذا طرفین را در حضور روانہ گردانیدہ یقین کہ در دارالعدالیہ العالیہ رجوع شدہ معاملہ خود فیصل خوھند داد اینکہ در باب تاراچند و چتر بھوج بقالان قصبہ پرگنہ ھانسی کہ بانندا نامی جات[2] گماشتۂ تھاکر بینی بھاری کلّۂ ستردن سرکار والا متعلق عہدۂ رفعت مآب اقبال محمد بلوچ دعوی بیست روپیہ نقد و دیانتی داس ریباری کلّہ مذکورہ معاملہ را روانہ شتری دارد نگارش نمودہ بودند۔ درین باب اقبال محمد مذکور برنگاشتہ بود چون مشارالیہ در جواب نوشتہ کہ بوجودی کہ رافعان از روی ثبوت نمی توانند رسانید مقرر ساختہ ام کہ طرفین بہ خدمت بندگان نوّاب والا حساب فاضلخان جیو حاضر شدہ قضیہ را مشخّص سازند چنانچہ خط مذکور بجنس فرستادہ آمدہ و بقالان را نیز روانہ حضور گردانیدہ بعد رجوع گردیدن طرفین مطابق عدالت احقاق خواھند فرمود۔ زیادہ چہ تصدیع دھد
[1] A township situated close to Rohtak, Haryana. During short period of Babur’s reign, a mosque was built here which had an inscription too. (EIM, 1945, p.49, Some inscriptions of Babur)
[2] Jat